Dinsdag Vasten Week Een
In de taal van de mystici - die meer weg heeft van de taal van slaapkamer dan die van de collegezaal - is het gebruikelijk om te spreken van onthechting. Onthechting van alles leidt ons naar het vrije genot van meer dan alles, maar pas nadat het ons heeft laten zien dat we niets zijn. Vernietiging, wat soefi's fana noemen, het sterven of de totale vernietiging van het zelf, is de kleine prijs die we betalen voor het besef dat we niets zijn. Op Goede Vrijdag zullen we de totaliteit van dit verontrustende vooruitzicht beter zien. Laten we dus de vastentijd benutten om ons klaar te maken.
Het ervaren van deze mystieke wijsheid heeft een soort container nodig, die meestal wordt geleverd door een spirituele traditie die wordt ondersteund door religieus geloof. Tegenwoordig, in onze geseculariseerde, wantrouwende en individualistische tijd, zijn beide zeldzaam en problematisch. De meesten van ons willen eenheid, verlichting, nirvana en God vinden en we zetten vaak de eerste stap. Het zijn de volgende stappen die een spiritueel pad vormen dat dieper gaat dan ons eigen verlangen en veel groter is dan onze ego’s. Zodra we echter fana of het Kruis ruiken, komen we in de verleiding om onze verliezen te verzilveren en terug te rennen naar het startblok.
Laten we samen met de weg-etende geit kijken hoe we deze uitdaging kunnen aangaan. De mystici zeggen dat we ons moeten losmaken van beelden en levensdoelen die niet verder gaan dan fysieke of emotionele vervulling: een goede partner, een goed inkomen, een goede gezondheid en goedkope vliegreizen. Ze zeggen dat deze beelden moeten worden vervangen door de beelden die we van God vinden in de “verbeelding” van de Schrift en andere spirituele leringen. Ze wachten ons bijvoorbeeld op in de woorden en verhalen van Jezus die het mysterie van God, dat ons begrip ver te boven gaat, vertalen naar het mysterie van het menselijk bestaan waarmee we vertrouwd zijn. Ten tweede biedt de kerk of sangha met deze heilige beelden religieuze ‘praktijken’ aan: rituelen, devoties, grote en kleine ‘sacramentaliën’. Met zowel de beelden als deze praktijken is er nog steeds verlangen; maar spiritueel verlangen is een andere en hogere vorm van verlangen. Het verandert onze levensstijl en geleefde waarden. We kunnen kiezen voor een retraite van een week in plaats van een week door te brengen in winkelcentra, een pelgrimstocht in plaats van een pakketreis, een liefdadigheidsdonatie boven een belastingvrije investering.
In de handen van christelijke moralisten kan onthechting worden verdraaid tot haat tegen het lichaam, het afwijzen van seks en andere natuurlijke geneugten en het zoeken naar God kan worden als een jager op Safari die een prachtig dier achtervolgt voor een trofee. Deze verkeerde interpretatie van onthechting heeft het christelijke merk ernstig geschonden en beschadigd. Maar in de handen van de mystici maakt de vergeestelijkte verbeelding ons los van de fantasie op laag niveau. Het bereidt ons voor op wat de grote middeleeuwse mysticus Jan van Ruusbroek de ‘naakte beeldloosheid’ van God noemt. Jezus noemt het de ‘Vader’ of het ‘rijk van God’.
In de zaligsprekingen wordt onthechting armoede van geest genoemd. Het is de weg door de woestijn naar de oase van waar geluk die ons wacht in het Rijk van God. Het is niet goedkoop, maar het is een koopje. De grote vraag is: hoe vinden we dat in ons stormachtige leven? In economische taal misschien als een evenwicht tussen bezuiniging en groei-investering.
Laurence Freeman
original English version
Tuesday Lent Week One
It is usual in the language of the mystics – which is more like the language of the bedroom than that of the lecture room – to speak of detachment. Detachment from everything leads us into the free enjoyment of more than everything but only after it has shown us we are nothing. Annihilation, what Sufis call fana, the passing away or total annihilation of the self, is the small price we pay for realising we are nothing. We will see the totality of this disturbing prospect better on Good Friday. So, let’s allow Lent to get us ready.
Experiencing this mystical wisdom needs a container of sorts, which is usually provided by a spiritual tradition underpinned by religious belief. Today, in our secularised, untrusting and individualistic age, both of these are rare and problematical. Most of us do want to find union, enlightenment, nirvana and God and we often take the first step. It’s the next steps that form a spiritual path deeper than our own wanting and our far greater than our egos. However, as soon as we sniff fana or the Cross, we are tempted to cash in our losses and run back to the starting block.
Together with the goat eating the road, let’s see how we can get into this challenge. The mystics say we need to detach from images and life-goals that stop short at physical or emotional fulfilment: a good partner, good income, good health and low-cost air travel. They say that these images should be replaced by the images we find of God in the ‘imaginary’ of scripture and other spiritual teaching. They wait for us, for example, in the words and stories of Jesus that translate the mystery of God, that is way beyond our understanding, into the mystery of human existence with which we are quite familiar. Secondly, after these sacred images, the church or sangha offer religious ‘practices’: rituals, devotions, big and little ‘sacramentals’. With both the images and these practices, there is still desire; but spiritual desire is a different and higher form of desire. It changes our lifestyle and lived values. We might choose a week’s retreat rather than a week in shopping malls, a pilgrimage rather than a package tour, a charitable donation over a tax-free investment.
In the hands of Christian moralists, detachment can be twisted to become hatred of the body, rejection of sex and other natural pleasures and seeking God can become like a safari hunter chasing a beautiful animal as a trophy. This misreading of detachment has badly defaced and damaged the Christian brand. But, in the hands of the mystics, the spiritualised imagination detaches us from low-level fantasy. It prepares us for what the great medieval mystic Jan van Ruusbroek calls the ‘bare imagelessness’ of God. Jesus calls it the ‘Father’ or the ‘reign of God’.
In the Beatitudes, detachment is called poverty of spirit. It is the track through the desert to the oasis of true happiness awaiting us in the Reign of God. It is not cheap but it is a bargain. The big question is, how do we find it in our tempestuous lives? In economic language, perhaps, as a balance between austerity and growth-investment.
Laurence Freeman